Software is een van de belangrijkste bedrijfsmiddelen van moderne (ICT-)ondernemer. Het bepaalt in de meeste gevallen zowel de waarde van de onderneming en vormt het fundament van je dienstverlening. Toch zien we in de praktijk regelmatig dat de juridische bescherming van software onvoldoende is geregeld. En dat kan grote risico’s met zich meebrengen. Zowel in de dagelijkse praktijk, als bijvoorbeeld bij de de verkoop van jouw onderneming. In deze blog geef ik, als advocaat IE-recht, een overzicht van de belangrijkste juridische aandachtspunten rondom auteursrechten op software.
Wat is software (juridisch gezien) eigenlijk?
Software is in feiten in broncode of objectcode “geschreven” computerprogrammatuur. En evenals andere vormen van geschreven “werken” rust op deze broncode auteursrecht. Op basis van het auteursrecht wordt jouw software dus beschermd tegen onrechtmatig gebruik, overname en kopieergedrag. Het auteursrecht op software ontstaat automatisch wanneer de software een originele, door de maker persoonlijk gevormde creatie is. Registratie of depot is niet vereist. Zelfs onvoltooide software of voorbereidend materiaal kan al auteursrechtelijke bescherming genieten. Let wel: ideeën en principes achter de software vallen buiten die bescherming. Alleen de concrete uitwerking (zoals broncode en objectcode) telt.
De bescherming geldt in principe tot 70 jaar na overlijden van de maker.
Wie is de auteursrechthebbende?
Nu vastgesteld is wat software in juridische zin is, is het belangrijk te achterhalen wie de maker, of dus de auteursrechthebbende is. Dat lijkt duidelijk, maar in de praktijk ontstaan hier vaak discussies:
- In loondienst: als software wordt ontwikkeld binnen de kaders van een arbeidsovereenkomst, ligt het auteursrecht (in de meeste gevallen) bij de werkgever. Zorg wél voor een duidelijke omschrijving van werkzaamheden in de arbeidsovereenkomst.
- In opdracht (bijv. door een zzp’er): dan blijft het auteursrecht bij de opdrachtnemer, tenzij dit schriftelijk wordt overgedragen. Enkel betalen voor ontwikkeling maakt je dus nog geen eigenaar!
- Let op bij samenwerking: zonder heldere afspraken over IE-rechten kunnen beide partijen met lege handen komen te staan.
Overdracht van auteursrechten: hoe werkt dat?
Wil je als opdrachtgever volledig eigenaar worden van de software, dan moet het auteursrecht worden overgedragen via een schriftelijke, door de rechthebbende ondertekende akte. Zonder akte is de overdracht juridisch ongeldig. In die akte moet ook duidelijk worden omschreven wélke rechten worden overgedragen.
Risico bij overdracht:
Als leverancier verlies je na overdracht het recht om de software (of delen daarvan) opnieuw te gebruiken. Denk dus goed na of je daadwerkelijk het eigendom wil overdragen, of dat het verlenen van een gebruikslicentie volstaat.
Softwarelicenties: eigendom behouden, gebruik toestaan
Een alternatief voor overdracht is het verlenen van een softwarelicentie:
- Niet-exclusief: jij blijft eigenaar en je kan aan meerdere partijen een licentie verlenen.
- Exclusief: alleen één specifieke partij krijgt een gebruiksrecht — ook hiervoor is een schriftelijke overeenkomst vereist.
Zorg voor duidelijke licentievoorwaarden: wat mag de klant precies doen? Mag hij de software aanpassen? Hoe lang duurt de licentie? Voor hoeveel gebruikers? Voor welk territorium?
Ook van belang: gebruik de juiste terminologie. “Verkoop” van software is vaak juridisch onjuist, want het impliceert een eigendomsoverdracht terwijl vaak slechts een gebruikslicentie wordt verleend.
Software voor resellers: aanvullende afspraken nodig
Werk je met resellers die jouw softwarelicentie doorverkopen? Maak dan aparte afspraken over:
- Gebiedsbeperkingen (territoriaal exclusief of niet)
- Verplichting tot doorleggen van eindgebruikersvoorwaarden
- Marges, marketingrechten en ondersteuning
Open source software: ook auteursrechtelijk beschermd
Open source software is niet rechtenvrij. De ontwikkelaar stelt de software beschikbaar onder specifieke open source-licenties. Deze licenties kunnen beperkend werken.
Gebruik je open source? Dan moet je de gebruikte software én de licentievoorwaarden vermelden richting je eindgebruikers bij voorkeur vóór of bij contractsluiting.
Escrow en bescherming bij faillissement van leverancier
Als leverancier failliet gaat, kan de klant zonder toegang tot de broncode vaak niets meer. Met een software escrow-regeling wordt de broncode in bewaring gegeven bij een derde partij. Bij uitval van de leverancier kan de klant toegang krijgen tot die broncode.
Let wel: bij SaaS-diensten (cloud-gebaseerd) is broncode vaak niet voldoende. Hier kan een data-escrow oplossing bieden, waarmee klanten toegang krijgen tot data en eventueel alternatieve hosting.
Auteursrechtgeschillen over software
In geschillen over software draait het vaak om de vraag: is er sprake van auteursrechtinbreuk? Dat kan door:
- Het kopiëren van broncode of objectcode
- Overname van grafische gebruikersinterfaces zonder toestemming
- Reverse engineering in strijd met de licentievoorwaarden
Conclusie: voorkom juridische verrassingen
De juridische bescherming van software is complexer dan het lijkt. Als leverancier, ontwikkelaar of afnemer moet je niet alleen nadenken over het eigendom, maar ook over het gebruik, de beperkingen en je commerciële strategie. Heldere contracten en licenties zijn essentieel. Heb je vragen over hoe je jouw software juridisch het best kunt beschermen? Neem dan gerust contact met ons op, we denken graag met je mee.
