Steeds vaker ontstaan er geschillen over het gebruik van productfoto’s op websites en webshops. Heeft u een productfoto van een concurrent gebruikt? Of bent u juist benaderd door iemand die claimt dat u inbreuk maakt op zijn auteursrecht? In beide gevallen is het belangrijk om te weten waar u juridisch aan toe bent. Niet elke foto is namelijk automatisch auteursrechtelijk beschermd.
In deze blog leg ik uit hoe het auteursrecht op productfoto’s werkt, wanneer er wél en wanneer er géén sprake is van een beschermde foto, en wat u kunt doen als u verwikkeld raakt in een geschil.
Niet elke productfoto valt onder het auteursrecht
Laten we beginnen met de basis: voor auteursrechtelijke bescherming is er kort gezegd creativiteit vereist. Een foto moet het resultaat zijn van creatieve keuzes van de maker. Denk aan bijzondere belichting, originele compositie, een opvallend standpunt of een artistieke sfeer.
Bij standaard productfotografie is daar meestal geen sprake van. Het doel van dit soort foto’s is simpelweg om het product zo duidelijk, realistisch en objectief mogelijk weer te geven. De achtergrond is vaak neutraal (bijvoorbeeld wit), de belichting is functioneel en de compositie volgt een vast patroon. Kortom: de keuzes die de fotograaf maakt zijn technisch en functioneel, niet creatief.
De rechtspraak is hier al meerdere keren duidelijk over geweest. In verschillende zaken hebben rechters geoordeeld dat standaard productfoto’s van bijvoorbeeld meubels, kleding of sportartikelen géén auteursrechtelijke bescherming genieten. Voorbeelden hiervan zijn onder andere:
- Rechtbank Arnhem (De Roode Roos, 2009)
- Rechtbank Den Haag (Prime Sports Gear, 2015)
- Rechtbank Amsterdam (Roadside, 2015)
- Rechtbank Midden Nederland (Productfoto’s Chalets, 2023)
Deze uitspraken laten zien dat rechters kritisch kijken naar de vraag of een foto wel echt een “persoonlijk stempel van de maker” draagt.
Wie is eigenlijk de auteursrechthebbende?
Stel dat u een brief of dagvaarding ontvangt waarin wordt gesteld dat u zonder toestemming foto’s van een ander zonder toestemming (heeft) gebruikt. Dan is de eerste vraag: wie is eigenlijk de auteursrechthebbende van die foto’s?
Vaak worden productfoto’s gemaakt door externe fotografen, in opdracht van een bedrijf. Maar dat betekent niet automatisch dat het bedrijf zelf het auteursrecht heeft. Als er geen overdrachtsakte of duidelijke afspraken zijn, blijft het auteursrecht in principe bij de fotograaf.
Dus de vervolgvragen zijn:
- Heeft de eiser überhaupt bewijs geleverd dat hij auteursrechthebbende is?
- Is er duidelijk om welke foto’s het gaat?
- Kan men aantonen dat die specifieke foto’s voldoende creatief zijn om beschermd te zijn?
Zonder heldere antwoorden op deze vragen, staat een vordering op losse schroeven.
De inzet van technische bewerkingen: Geen garantie op auteursrecht
Een ander veelvoorkomend misverstand: “Er is veel werk in gestoken, dus het moet wel beschermd zijn.”
Dat argument houdt juridisch gezien vaak geen stand. Dat iemand uren heeft besteed aan het wegwerken van de achtergrond of het optimaliseren van de belichting, maakt een foto nog niet creatief. Technisch vakmanschap alleen is niet genoeg voor auteursrechtelijke bescherming.
Rechters kijken naar het creatieve aspect. Heeft de fotograaf daadwerkelijk originele keuzes gemaakt? Een zuiver technische inspanning, hoe knap ook uitgevoerd, leidt niet per definitie tot auteursrechtrechtelijke bescherming.
Wat als u beschuldigd wordt van auteursrechtinbreuk?
Wordt u beschuldigd van auteursrechtinbreuk door het gebruik van productfoto’s?
- Vraag om duidelijkheid:
Laat de ander precies aangeven om welke foto’s het gaat en op welke grond zij menen rechthebbende te zijn.
- Controleer de foto’s:
Zijn het standaard productfoto’s zonder creatieve kenmerken? Dan is de kans groot dat er geen sprake is van auteursrechtelijke bescherming.
- Zoek juridisch advies:
Elke situatie is anders. Het is verstandig om tijdig juridisch advies in te winnen voordat u inhoudelijk reageert of schikt.
- Wees bereidwillig, zonder aansprakelijkheid te erkennen:
In sommige gevallen kan het verstandig zijn om, puur uit praktische overwegingen, de betwiste foto’s aan te passen of te verwijderen. Dat hoeft echter niet te betekenen dat u erkent fout te zitten.
Wat als u juist zelf foto’s van uw producten wilt beschermen?
Bent u fotograaf of ondernemer en wilt u wél auteursrecht op uw productfoto’s claimen? Zorg dan dat u kunt aantonen dat uw foto’s het resultaat zijn van creatieve keuzes.
Tips:
- Experimenteer met belichting, hoek, sfeer of setting.
- Maak uw foto’s onderscheidend van standaard commerciële packshots.
- Documenteer wie de foto’s heeft gemaakt en leg eventueel een overdracht van rechten goed vast als u de rechten zelf wilt hebben.
Of u nu beschuldigd wordt van inbreuk, of juist zelf overweegt om actie te ondernemen tegen een partij die uw foto’s gebruikt: de vraag of een productfoto onder het auteursrecht valt, is geen vanzelfsprekendheid.
Meer weten? Neem contact op met Julia van Leeuwen voor een eerste inventarisatie van de zaak.
